به گزارش صبا و به نقل از ستاد خبری دومین جشنواره ملی چند‌رسانه‌ای میراث فرهنگی، کارگاه آموزشی «مکان تاریخی به عنوان عنصر موثر بر روایت» عصر روز گذشته، شنبه چهارم آذر با تدریس شهاب‌الدین عادل و علی شاه‌محمدی در سالن نشست موزه ملی ایران برگزار شد.

علی شاه‌محمدی در این نشست گفت: بین روایت و داستان تفاوت‌های زیادی وجود دارد. روایت سینمایی دارای چهار عنصر شخصیت، زمان، مکان و طرح داستانی است. هر کدام از این موارد وجود نداشته باشد، روایت سینمایی رخ نمی‌دهد. به‌طور کلی هر کاراکتری در زمان یا مکان به‌دنبال هدف است. درباره شخصیت باید بگوییم داستان درباره او است که خواسته مهمی دارد و فعال است. همچنین شخصیت برای رسیدن به هدف اشتیاق دارد.

وی در ادامه بیان کرد: مکان روی شخصیت و یا شخصیت روی مکان تاثیر می‌گذارند. اصولا ما با کاراکتری هم‌ذات‌پنداری می‌کنیم که هدف داشته باشد. همچنین کاراکتر باید اشتیاق سوزان داشته باشد و دست به عمل بزند. مهم نیست هدف کارکتر برای مخاطب مهم باشد چیزی که مهم است میزان اشتیاق آن به کارش است.

علی شاه محمدی در بخش دیگری از این کارگاه خاطرنشان کرد: مکان در سینما مشخص است و بر شخصیت تاثیر می‌گذارد یعنی این تاثیر به صورت داد و ستد بین شخصیت و مکان است. ویژگی زمان این است در دوره مشخص تاریخی رخ می‌دهد و زمان هم بر شخصیت یا شخصیت بر زمان تاثیر می‌گذارد. در فیلم «خانه پدری» کیانوش عیاری که وقتی قتل رخ می‌دهد زمان قبل از قتل مانند زمان بعد از قتل نیست. همچنین مکان در روایت تاثیر می‌گذارد و وقتی مکان عوض می‌شود، قصه هم تغییر می‌کند.

وی تاکید کرد: مکان با کارکرد غیرکلاسیک می‌تواند تاثیر کمتری در روایت داشته باشد و در این حوزه مکان بر شخصیت تاثیر نمی‌گذارد یعنی مکانی که از آدم تاثیر نمی‌گیرد و تاثیر نمی‌گذارد. مکان در کارکرد غیر کلاسیک هم معنا را منتقل می‌کند. مکان عامل انتقال جهان‌بینی فیلمساز است و اگر نمی‌خواهید مکان کارکرد کلاسیک در روایت داشته باشد باید دلیلی برای آن داشته باشید. مکان روایت شما بخشی یا تمام جهان‌بینی شما را انتقال می‌دهد.

در این نشست شهاب‌الدین عادل عنوان کرد: مکان ایجاد هویت می‌کند و به نوعی شخصیت دارد. مکان در اصل یک تجربه محیطی و ارتباطی است. در سینما از طریق میزانسن‌های مختلف در حال تغییر مکان هستیم. مکان به عنوان نقطه‌ای که از مصالح مختلف ساخته شده می تواند هویت ایجاد کند. به طور کلی مکان و روایت هر ۲ در سینما مهم هستند. در بسیاری از فیلم‌ها جذابیت مکانی وجود دارد یعنی لوکیشن فیلم در جایی واقع است که در واقعیت یک اتفاق رخ داده است.

او در ادامه این کارگاه با برشمردن مثال‌هایی از آثار تاریخ سینما اظهار داشت: سه نوع نگاه درباره مکان وجود دارد. یا تاریخی و میراثی هستند یا مکان‌هایی است که زیبایی متفاوتی دارند و یا فیلمسازان آگاهانه براساس ساختار موضوعی فیلم مکان را انتخاب می‌کنند.

وی افزود: اینکه ما از مکان چه می‌خواهیم خیلی مهم است. به طورکلی محتوا، لوکیشن و خط روایی مهم است و لوکیشن شخصیت اصلی را تعیین می‌کند. به طور مثال در فیلم خشم خدایان مکانی که فضا را ایجاد می‌کند مهم است یعنی رعب و هراس از طریق مکان منتقل می‌شود. همچنین ما از طریق صداها می‌توانیم فضا را تجسم کنیم و حتی حرکت دوربین می‌تواند تغییر فضا ایجاد کند. مکان یک امر واقعی است اما در سینما ممکن است انتزاعی باشد.

عادل در ادامه تاکید کرد: در سینما فضا خیلی مهم است و مکان یک پدیدار هستی‌شناسانه است که تجربه مستقیم افراد در پرداختن به آن نقش دارد. کاراکتر مکان را تجربه می‌کند و هویتش با مکان تعریف می‌شود. مکان مانند تاریخ است و پویایی دارد و شخصیت ها را به هم مرتبط می‌سازد. یکی از مهم‌ترین مراحل فیلمسازی می‌کند، انتخاب مکان است. در سینما فیلمساز اول فیلمنامه را می‌نویسد، بعد به این می‌رسد که فیلم چطور روایت شود و چه کسی آن را روایت کند و این که روایت در چه لوکیشنی قرار گیرد، حائز اهمیت است.

وی در بخش‌های پایانی این کارگاه آموزشی اظهار کرد: سه گفتمان درباره مکان در سینما و معماری وجود دارد. اول این نکته که مکان ارتباط درونی بین آدم‌ها به وجود می‌آورد. دوم، این که فضای مکانی موجب ارتقای کارکتر می‌شود و سوم نقشی است که مکان در فراهم‌کردن زمینه‌های ارتقای آگاهی شخصیت از محیط برعهده دارد. درنهایت باید گفت فضای میراثی یک اثر هنری محسوب می‌شود.

کارگاه‌های دومین جشنواره ملی چندرسانه‌ای میراث فرهنگی، در بخش تهران توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به میزبانی موزه ملی ایران برگزار می‌شود.