به گزارش خبرنگار «صبا»،تلویزیون رسانه‌ای جذاب است و عوامل زیادی در این جذابیت
موثرند. یک برنامه تلویزیونی در هر قالبی، چه اثری داستانی، ترکیبی، مستند یا گفت‌وگومحور
از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است، که هر کدام از این اجزا سهم عمده‌ای در ایجاد
جذابیت دارند. البته در آثار داستانی ترتیب این اجزا کمی متفاوت است و آنچه از هر
مقوله‌ای مهم‌تر است درام و قصه است که در فیلمنامه به آن پرداخته می‌شود. اما
مقوله درام در همه آثار سهم بسزایی دارد، شاید یک اثر غیرداستانی قصه و کشمش
نداشته باشد، اما نوع روایت آن موضوع ِ به‌خصوص است که مخاطب را به دیدن برنامه
ترغیب می‌کند. حال جدا از قصه و درام و روایت آنچه در کیفیت برنامه و جذب مخاطب
موثر است چیست؟ موضوع؟ محتوا یا ساختار و حتی سطح سواد و دانش شخص حاضر در برنامه
و چگونگی ارتباطش با دوربین؟ اغراق نیست اگر بگوییم همه این عوامل به یک اندازه در
کیفیت اثر موثرند. اما در این میان دکور و طراحی صحنه چه جایگاه و سهمی دارد و
اهمیت آن چقدر است؟

تاثیر دکور بر جذابیت اثر

واضح است که شکل ظاهری هر برنامه و کیفیت دکور آن مانند
لباسی است که هویت ظاهری برنامه را آشکار می‌کند و به همین دلیل چگونگی طراحی صحنه
و دکور، همواره نزد برنامه‌سازان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. در زمانی نه‌چندان
دور دکور برنامه‌‌های مختلف در درجه اول اهمیت قرار نداشت و بودجه و امکانات موجود
بودند که نوع و کیفیت دکور برنامه را تعیین می‌کردند. اما طی سال‌های اخیر باتوجه
به وجود اسپانسرها و تنوع برنامه‌‌های ماهواره‌ای، همچنین تعدد شبکه‌‌های داخلی و
خارجی، دکور و طراحی صحنه به یکی از مهم‌ترین اجزای اثر تبدیل شده‌اند. مخاطب
امروز رنگ و لعاب و کنتراست را دوست دارد و به‌محض دیدن اثری باکیفیت یا بی‌کیفیت
دکور و طراحی صحنه آن را با آثار دیگر مقایسه می‌کند. یعنی این‌که دکور چشمگیر
ابزاری است برای جذب مخاطب. بنابراین برنامه‌سازان بیش از پیش به دکور آثار اهمیت
می‌دهند و تلاش می‌کنند با همکاری طراحان صحنه خلاق، ظاهری جذاب به برنامه بدهند.

دکور و طراحی صحنه در تلویزیون ایران

اگر به سال‌ها و دهه‌‌های قبل بازگردیم و به‌مرور آثار
مختلف بپردازیم به این نتیجه خواهیم رسید که تلویزیون ایران برخلاف آن‌که در تولید
سریال‌ها و جذب مخاطب سیر نزولی را طی کرده اما در بخش طراحی صحنه و دکور تاحدودی
موفق عمل کرده و برنامه‌‌هایی که طی سال‌های اخیر تولید شده‌اند گواهی هستند بر
این روند، به‌خصوص این‌که در سال‌های اخیر تولید تاک‌شو‌‌ها و شوهای تلویزیونی و
برنامه‌‌های گفت‌وگومحور به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

تحلیلی کوتاه و آسیب‌شناسانه

کیفیت آثار تلویزیونی تولید شده طی سال‌های اخیر، مبحث و
مجال دیگری را می‌طلبد؛ زیرا برخی آثار گفت‌وگومحور و تاک‌شوها، کپی‌‌هایی ضعیف از
آثار مشابه هستند و این کپی‌کاری در طراحی صحنه آثار نیز به چشم می‌خورد. به هرحال
در حال حاضر طراحی صحنه و دکور یکی از بااهمیت‌ترین بخش‌های اثری تلویزیونی است که
تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان گاه هزینه زیادی را صرف آن می‌کنند.

زهره گوهرشادی؛ طراح صحنه، مدرس
دانشگاه، عضو کمیته تخصصی طراحان صحنه و یکی از اعضای شورای دکور شبکه سوم سیما:

در صدا و سیما هزینه‌ای برای دکور درنظر گرفته نشده است!

باتوجه به آن‌که سال‌هاست در زمینه طراحی صحنه
آثار تلویزیونی فعالیت می‌کنید بفرمایید کیفیت دکور چقدر در جذب مخاطبان موثر است؟

مخاطبی که روبه‌روی تلویزیون نشسته و ریموت در دست دارد به‌دنبال
برنامه‌ای جذاب می‌گردد تا اوقات فراغت خود را حین استراحت یا غذا خوردن و کارهای
روزمره پر کند. آنچه مخاطب را در وهله اول جذب می‌کند و ترغیبش می‌کند تا اثری را ببیند،
رنگ و فرم و دکور برنامه است. مثلأ زمانی که می‌خواهیم به مهمانی برویم بهترین
لباسمان را می‌پوشیم تا شخصیت موجه‌تری از خود ارائه دهیم و مورد احترام قرار می‌گیریم.
در تلویزیون نیز روال به همین شکل است. دکور و طراحی صحنه در برنامه‌ای تلویزیونی
مانند لباسی است که آدم‌ها به تن می‌کنند. به‌اصطلاح لباس یک برنامه، دکور آن است.

یعنی مخاطب پیش از توجه به محتوا، فرم را مد
نظر قرار می‌دهد؟

بله، در این روند ابتدا فرم مهم هست و بعد محتوا؛ و پس از
آن است که مخاطب تصمیم می‌گیرد که چه برنامه‌ای ببیند.

اما مسئله‌ای که در حال حاضر وجود دارد تولید
برنامه‌‌هایی است که دکور بسیار سنگین و پرهزینه‌ای دارند اما با این حال برخی از
آن‌ها مورد توجه مخاطبان قرار نگرفته‌اند.

بگذارید مثالی بزنم. مثلا در یکی از مسابقه تلویزیونی که در
حال حاضر به روی آنتن است، طرح دکور به شورای دکور شبکه سه آمد و من و اعضا پس از
توضیحات طراح صحنه، آن را را دیدیم و پسندیدم. طرح‌‌ها خوش‌رنگ و لعاب و قابل قبول
بودند. البته ما به طراح صحنه آن برنامه گفتیم که این طرح ممکن است در زمان اجرا
به مشکلاتی بربخورد که ایشان گفتند همه چیز درست پیش خواهد رفت.

و در مرحله اجرای دکور و پس از آن چه اتفاقی
افتاد؟

پس از آن‌که برنامه را روی آنتن دیدیم آن اتفاقاتی که باید
می‌افتاد رخ نداده بود.

مگر روند ساخت دکور زیر نظر شورای دکور انجام
نمی‌شود؟

آن نظارتی که می‌گویید در ابتدا صورت می‌گیرد. یعنی در حین
ساخت دکور نظارتی در این زمینه وجود ندارد. البته من بارها گفته‌ام در حین ساخت
دکورهای بزرگ اجازه دهید کارشناسان دکور که سال‌ها در این زمینه فعالیت کرده‌اند بر
ساخت و اجرا نظارت کنند. اما درحقیقت چنین روالی وجود ندارد.

چرا این روال قانونی و مفید وجود ندارد.

زیرا برخی از تهیه‌کنندگان نمی‌خواهند درباره بخش مالی و
هزینه‌‌ها حرف بزنند. آن‌ها کلا تمایلی ندارند شخص غریبه‌ای به پروژه ورود کند و
در جریان روند کار قرار گیرد. به همین دلیل آن نظرات کارشناسی در حین ساخت و تا به
آخر وجود ندارد.

مغایرت و عدم رضایت شورای دکور از دکور یک برنامه
چه تبعاتی را در پی دارد؟

زمانی که عوامل پروژه برای تسویه‌حساب به ما مراجعه کنند
باید درباره دکور و شیوه طراحی صحنه برنامه به ارزیابان و کارشناسان مربوطه توضیح
دهند. در این مقطع سوال ما این است که شما چند درصد از طرح ارائه‌شده به شورای
دکور را اجرا کرده‌اید؟ کلا درباره کیفیت دکور و مغایرت‌‌های موجود گفت‌وگو خواهیم
کرد و طراح صحنه و تهیه‌کننده باید پاسخگو باشند.

مگر هزینه‌ای که باید صرف دکور برنامه‌ای شود
به تایید شورا دکور نمی‌رسد؟ یا این‌که مگر هزینه‌‌های این‌چنینی سقف معینی
ندارند؟

نمی‌خواهم مبحث هزینه‌‌ها را باز کنم. اما کلا در سازمان صداوسیما
هزینه‌ای برای دکور برنامه‌‌ها در نظر گرفته نشده است. یا به‌طور مثال در برنامه‌ای
که چند سال به روی آنتن بوده می‌بینیم که دکور، طی آن مدت طولانی پخش رتوش‌نشده و
ظاهر بدی پیدا کرده و کهنه شده است درصورتی‌که طرح ارائه‌شده به شورای دکور خوب و
قابل قبول بوده و مورد تایید قرار گرفته و دکور نیز طبق همان طرح ساخته شده است.
دکور برنامه‌‌ها طی زمان تولید و پخش باید روتوش شوند و مورد بازسازی قرار گیرند.
دلیل اتفاقات این‌چنینی این است که در این زمینه نظارتی وجود ندارد.

آیا بهتر نیست که صداوسیما تیمی مشاور را در
کنار شورای دکور قرار دهد تا در مقاطع مختلف بر دکور و روال ساخت آن نظارت کنند و
در حین پخش نیز کیفیت آن را کنترل کنند؟

بله، باید این اتفاق بیفتد. بارها و بارها برای مدیران
مختلف چنین مواردی را ذکر کرده‌ام، اما متاسفانه نامه‌‌ها بایگانی می‌شوند و برای
کسی اهمیت ندارند. مورد دیگر این‌که در شبکه‌‌هایی مثل «قرآن» و «آموزش» باید توجه
بیشتری وجود داشته باشد زیرا برآورد بودجه‌‌ها خیلی پایین است و هزینه کمی صرف
دکور می‌شود، پس باید کیفیت آن‌ها مورد تایید قرار بگیرد.

چرا تلویزیون سقف هزینه‌ای را تعیین کرده تا
دکورها براساس همان مبلغ طراحی و ساخته شوند؟

قبلا در کمیته تخصصی «طراحان صحنه» که دو سال است تشکیل
نشده به این مقوله پرداخته بودیم و به‌طور واضح برآورد و سقف هزینه‌‌های دکور
برنامه‌‌های مختلف را مشخص کرده بودیم. مثلا تعیین کرده بودیم که هزینه ساخت دکور
مسابقات رده «الف» و «ب» و «ج» چقدر است. اما متاسفانه هیچ‌کدام از درخواست‌‌هایمان
انجام نشده و به مرحله اجرا نرسیده است.

چرا؟

زیرا معمولا بخشی از هزینه دکور صرف تولید برنامه می‌شود و
تهیه‌کنندگان بر این بخش اشراف دارند، درصورتی‌که دکورها و هزینه‌‌های آن، قبلا کد
داشتند و الان این‌گونه نیست. مشکل بزرگ ما طراحان صحنه این است که خودمان با شبکه
قرارداد نمی‌بندیم و مسئولیت این بخش با تهیه‌کننده است. تهیه‌کننده نیز همان‌طور
که گفتم بودجه دکور را صرف هزینه‌‌های دیگر می‌کند درنتیجه دکور، هم به‌لحاظ
متریال و هم به‌لحاظ ساختار ضعیف می‌شود. حال در این میان باتوجه به آن هزینه
ناچیز باید طراحی ارزان‌قیمت که قاب تلویزیون را نمی‌شناسد به کار گرفته شود. در
حال حاضر نیز طراحانی وارد سازمان می‌شوند که از فیلتر خاصی عبور نکرده‌اند و به
تایید هیچ کمیته‌ای نرسیده‌اند و کاربلد نیستند. اما با این حال ما طی نظارت بر
دکورها حرفمان را می‌زنیم و نظرمان را می‌دهیم. مثلا در برنامه «دخترانه» چندین
بار از طریق شورای دکور با تهیه‌کننده حرف زدم و تاثیر خوب این تعاملات را در
کیفیت دکور و صحنه این برنامه می‌بینید. اما این روال همیشه وجود ندارد زیرا تهیه‌کنندگان
تمایلی به مراوده ندارند. به‌طور مثال چند بار به تهیه‌کننده برنامه‌ای گفتم که
اجازه بده طی طول ساخت به‌عنوان ناظر دکور شبکه سوم سیما بیایم و پابه‌پای عوامل
ساخت با آن‌ها همراه باشم. تهیه‌کننده موافقت کرد و گفت تماس می‌گیرد اما این
اتفاق نیفتاد. البته تهیه‌کنندگان حرفه‌ای نیز در سازمان حضور دارند که گاهی بودجه
بخش‌های دیگر را به دکور اختصاص می‌دهند. این تهیه‌کنندگان به جیبشان فکر نمی‌کنند
و به کیفیت کار می‌اندیشند و تلاش می‌کنند با ارائه خروجی قابل قبول، تولید برنامه‌‌های
دیگر را به عهده بگیرند.

یعنی طی زمان حضور شما در سازمان صداوسیما هیچ‌گاه
این روند نظم نداشته و همیشه نابسامان بوده است؟

در سال۱۳۷۸ مدیر وقت سازمان صداوسیما بدون هیچ مشورتی بخش‌هایی
چون اتاق طراحان صحنه، گریم و بخش دوبله را تعطیل کرد زیرا نظرش این بود و نیازی
به آن‌ها نداریم که البته ما دوام آوردیم. واقعیت این است که نامه‌‌ها و درخواست‌های
ما بدون نام و تیتر در جلسه مدیران فقط خوانده می‌شوند و اجرایی نمی‌شوند. همه این‌ها
باعث شده که دکور آثار مختلف تلویزیونی روزبه‌روز ضعیف‌تر و بی‌کیفیت‌تر شود.

مهدی هاشمی طراح صحنه مسابقه «برنده
باش»:

امیدوارم اتفاقات بهتری برای رسانه ملی‌مان رخ دهد

کیفیت دکور چقدر در جذب مخاطب موثر است؟

به‌شخصه معتقدم طی آغاز پخش یک برنامه، دکور ۷۰درصد در جذب
مخاطب موثر است. درخصوص کارهایی که انجام می‌دهم نیز فلسفه‌ای دارم؛ می‌گویم زمانی
که صدای تلویزیون را می‌بندیم به این معناست که محتوا را می‌بندیم و تنها چیزی که
باقی می‌ماند تصویر است و بخشی از آن تصویر دکور، نور، نوع تصویربرداری اثر، شیوه
کارگردانی و اِلمان‌‌های انسانی است یعنی مجری یا هر شخصی که مقابل دوربین قرار دارد.
به این ترتیب تمام عناصر بصری در جذب مخاطب موثر است. البته آن ۷۰درصدی که می‌گویم
نسبی است و در برنامه‌‌های مختلف درصد آن متغیر است.

در مسابقه «برنده باش» کیفیت دکور چقدر در جذب
مخاطب موثر بوده است؟

درباره این برنامه به‌جز بحث محتوایی مسابقه و نوع کارگردانی
آن، حضور آقای محمدرضا گلزار در جذب مخاطب بسیار تاثیر داشته است. درباره دکور و
تاثیر آن صحیح نیست که خودم حرف بزنم و قضاوت کنم و این مخاطب است که باید نظر
بدهد.

طی ساخت دکور مسابقه «برنده باش» شورای دکورِ
شبکه سه و مسئولان ذی‌ربط چقدر شما را همراهی کردند؟

تهیه‌کننده آقای هاشم رضایت و مسئولان مربوطه در شبکه سوم
سیما، نهایت همکاری را با ما داشته‌اند.

دکور مسابقه «برنده باش» با هزینه بالایی ساخته
شده است. این دکور چه قابلیت‌‌هایی دارد؟

دکور مسابقه
«برنده باش» ویژگی‌‌های بسیاری دارد و به نظرم هنوز از آن قابلیت‌‌ها به‌طور
صددرصد استفاده نشده است.

چرا؟

به‌طور مثال
لوکیشن برنامه ارتفاع کمی دارد. اگر ارتفاع بیشتر بود تیم کارگردانی برای ارائه
بهتر تصاویر دستشان بازتر بود.

درست است در این
صورت امکان استفاده از تجهیزات بیشتر وجود داشت و قابلیت‌‌های دکور نیز نمود
بیشتری پیدا می‌کرد.

بله، همین‌طور
است.

درنهایت چنددرصد
از خروجی کارتان راضی هستید؟

من دکور برنامه
را دوست دارم. اما باتوجه به شرایط زمانی، مالی و امکانات لوکیشن نود تا ۹۵درصد از
آن چیزی که مد نظرم بوده درآمده است؛ اما درباره چگونگی استفاده از دکور، باید
بگویم فقط ۶۰ تا ۷۰درصد از قابلیت‌‌های آن به کار گرفته شده است.

کمی درباره
قابلیت‌‌های دکور توضیح دهید.

به‌طور مثال در
طول برنامه، ال‌ای‌دی‌‌ها امکان بالا رفتن دارند. طراحی من این‌گونه بود که با
ورود آقای گلزار به استودیو ال‌ای‌دی‌‌ها بالا می‌روند و زمانی که مهمانان وارد می‌شوند
برای طراحی گرافیکی پس‌زمینه اتفاقاتی رخ می‌دهد. همچنین در زمان آغاز مسابقه نیز
درها باید بسته شوند. این اتفاقات عملأ در برنامه نمی‌افتند و به نظرم حیف است که
با وجود صرف آن همه هزینه قابلیت‌‌های موجود بی‌استفاده بمانند.

اگر ناگفته‌ای هست
بفرمایید.

امیدوارم طراحانی
بهتر از من به سازمان بیایند تا اشخاصی مثل من امکان کار کردن نداشته باشند.
امیدوارم رقابتی شکل گیرد تا درنهایت اتفاقات بهتری برای رسانه ملی‌مان رخ دهد.

غلامحسین بای تهیه‌کننده مسابقه «هفت در سه»:

مهم این است که مخاطب را از طریق بیان تصویری جذب کنیم!

به نظرتان کیفیت دکور چقدر در موفقیت برنامه و جذب مخاطب موثر است؟

کلا بیان تصویری نیازمند پارامترهای مختلفی است. اولین پارامتری که
منجر به جذب مخاطب می‌شود «بک‌گراند» است و «بک‌گراند» مشتمل بر دکور و «آکسسوار»
است و این بخش‌ها هرچقدر مرتبط‌تر، زیباتر و کارآمدتر باشند در جذب مخاطب موثرترند
و مخاطب با چنین اثری ارتباط برقرار خواهد کرد.

شما تهیه و تولید مسابقه «هفت در سه» را به عهده دارید. کمی درباره
این برنامه که دکور عظیمی دارد توضیح دهید.

«هفت در سه» یک مسابقه «اکستریم» است و در تمام دنیا چند استودیوی بین‌المللی
هستند که تولید چنین آثاری را به عهده دارند زیرا قاعده بازی در این مسابقات باید
به‌شدت محاسبه شده و طراحی شده باشد زیرا ایمنی بالایی می‌طلبد و بیان تصویری خاصی
دارد.

تلویزیون در تامین هزینه دکورها چه نقشی دارد و به‌طور کلی چقدر تهیه‌کننده
را در تامین بودجه بخش دکور یاری می‌کند؟

واقعیت این است که تولید اثری باکیفیت به عشق و وسواس تهیه‌کننده و
کارگردان بستگی دارد. تلویزیون برآوردی را برای دکور در نظر می‌گیرد که برای تولید
اثری خوب و باکیفیت هیچ‌گاه کافی نیست و این تهیه‌کننده و کارگردان هستند که باید
به هر قیمتی بودجه لازم را برای ارائه دکوری باارزش و قابل‌قبول، تامین کنند.

مسابقه «هفت در سه» اسپانسر دارد؟

این مسابقه تا همین لحظه اسپانسر نداشته و هزینه‌‌های آن را خودم
تامین کرده‌ام درحالی‌که تقریبا شش‌برابر برآورد اولیه برای دکور برنامه «هفت در
سه» هزینه شده است و همان هزینه در شرایط اقتصادی کنونی می‌شود ۱۵برابر.

هزینه‌ای که صرف دکور مسابقه شده چگونه بازمی‌گردد تا شما متضرر
نشوید؟ آیا تلویزیون هزینه‌‌های موجود را تقبل خواهد کرد؟

بله، قرار است اصلاحاتی انجام شود و مدیران در این زمینه به توافق
رسیده‌اند و البته تلویزیون کار خوب و انجام شده و مشهود را تاحدودی حمایت می‌کند.
به نظرم در شرایط فعلی باید به سمت جلو برویم تا آثار استانداردتری تولید کنیم؛
زیرا خیلی زشت است که با بنر و یک کف‌سازی ساده و یک میز دکور برنامه را تامین
کنیم. دکور برنامه «هفت در سه» در سطح استانداردهای جهانی و بین‌المللی است و همین
الان دو سه تلویزیون کشورهای اطراف با ما تماس گرفته‌اند و درخواست ساخت برنامه
داده‌اند و ما در حال محاسبه شرایط هستیم.

دکور برنامه «هفت در سه» طی مدت پخش تغییر خواهد کرد؟

در هر فاز از مسابقه تغییرات اساسی داریم که همه آن‌ها طراحی شده‌اند.

و سخن آخر؟

به هرحال مهم این است که مخاطب را از طریق بیان تصویری جذب کنیم و هر
چقدر در این زمینه دقت به خرج دهیم قدمی رو به جلو برداشته‌‌ایم و کیفیت اثر را
ارتقا داده‌ایم.

وحید خانه ساز