<img align=”left” class=”news_corner_image” src=”/files/fa/news/1397/3/27/200992_851.jpg”><span lang=”FA”>عاطفه تهرانی بازیگری را با گروه تئاتر «نرگس سیاه» آغاز
کرد که گروهی بسیار آوانگارد در دوره خود محسوب می‌شد. پس از آن‌که این گروه از هم
پاشید، تهرانی مسیر خود را در تئاتر متفاوت ادامه داد و به تئاتر فیزیکال پرداخت. او
گروه تئاتری «بخوان» را تاسیس کرده است و تاکنون نمایش‌هایی همچون «وقتی وودی آلن،
مادام بواری را ترجیح می‌دهد»،‌ «اتلوبخوان»، «برف نیمه مرداد» و… را کارگردانی
کرده است. با عاطفه تهرانی درباره شرایط تئاتر فیزیکال در ایران و لزوم آگاهی بدن
برای بازیگر گفت‌وگو کرده‌ایم. </span><span dir=”LTR”></span>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>همواره درباره تئاتر فیزیکال و فرم در تئاتر می‌شنویم.
اغلب گروه‌ها هم با این عنوان، تئاتر خود را معرفی می‌کنند. آیا واقعا تمام این
آثار تئاتر فیزیکال هستند یا این نام را به‌عاریه گرفته‌اند؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>طبیعتا تئاتری که بر پایه حرکات بدن باشد، تئاتر فیزیکال
است. این نوع تئاتر حرف خود را با بدن بازیگر به مخاطب منتقل می‌کند اما نکته‌ای
که برای من ارزشمند است و اصلا به این دلیل تئاتر فیزیکال کار می‌کنم، زندگی بدن
است. در بسیاری از آثاری که می‌بینیم، هیچ‌کدام از اجراگرها، چون هیچ‌کدام از حرکت‌ها
به زندگی درونی و بدن‌شان وصل نیست، نمی‌دانند به چه دلیل به‌عنوان‌ مثال دست خود
را حرکت می‌دهند؟! چون یک سری حرکت به اجراگر دیکته شده است و او آن‌ها را انجام
می‌دهد، حرکت مخاطب را تحت‌ تاثیر قرار نمی‌دهد. از سویی دیگر نمایشگرهای ما، از
تکنیک بی‌بهره هستند. تمام حرکات به‌نوعی از حرکات روزمره ما نشأت می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال
وقتی غمگین، عاشق یا متنفر می‌شویم، این احساس در کل بردن جریان دارد. وقتی شما
غمگین می‌شوید، سردرد می‌گیرید چون تمام بدن‌تان به‌دلیل این غم، جمع می‌شود و خون
به مغز نمی‌رسد. بدن عشق، تنفر، غم و… را تجربه کرده است پس تمام تمام حس‌ها در
بدن ما وجود دارد. باید تکنیک دانستن و استفاده از این حس‌های بدنی را داشته باشیم
چون ما تئاتر فیزیکال کار می‌کنیم تا اعضای بدن ما حرف بزنند. البته به‌علاوه آگاهی
از تاثیر حس‌ها بر بدن، باید غیرروزانه و متفاوت این حرکات را به تماشاگر نشان
دهیم چون اگر قرار باشد همان حس‌ها را به مخاطب نشان دهیم، نمایش ما شکل رئال به
خود می‌گیرد. با ابزار تکنیک می‌توان این حس‌ها را متفاوت از شرایط روزانه به
مخاطب نشان دهید که به‌شدت کار دشواری است.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>درواقع تکنیک و آگاهی از بدن به یک اندازه برای
یک هنرمند تئاتر فیزیکال مهم است. آیا این تکنیک‌ها به‌درستی به بازیگران آموزش
داده می‌شوند؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>بعید می‌دانم استادی داشته باشیم که فیزیکال‌تئاتر آموزش
دهد. دانشجوهایی که به ورک‌شاپ‌های من می‌آیند، در این‌باره با من صحبت می‌کنند و
از این طریق فهمیده‌ام که استاد فیزیکال‌تئاتر ندارند. تنها ممکن است کلاس بدن
داشته باشند که به‌عنوان‌مثال استاد می‌گوید «آنتیگونه» را با بدن کار می‌کنیم اما
این‌که چگونه باید به این اجرا برسند، اصلا مطرح نمی‌شود. بعید می‌دانم حتی یکی از
تکنیک‌هایی که سر آن‌ها صحبت دارم، در دانشگاه آموزش داده شود. به‌تازگی شنیده‌ام
یکی از دانشگاه‌ها یک کلاس بدن برگزار می‌کند که انگار کسی که بیشتر از سایر
اساتید تکنیک را می‌شناسد اما نمی‌دانم ورک‌شاپ دارد یا به‌عنوان استاد دانشگاه در
آن‌جا حضور دارد. به‌هیچ عنوان فیزیکال‌تئاتر تدریس نمی‌شود. شاید کلاس پانتومیم
وجود داشته باشد اما شیوه نگاه و تدریس به‌شدت قدیمی است.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>آیا منابع مورد نیاز برای دانشجویان وجود دارد؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>ما در صورتی می‌توانیم موفق باشیم که همین الان یک اجراگر
یا کوریوگرافر کاملا حرفه‌ای به ایران بیاید و به کارگردان‌ها و یا کوریوگرافرهای
حرفه‌ای ایرانی آموزش دهد و مسترکلاس برگزار کند. چون ممکن است در ایران من کسی
باشم که بسیار حرفه‌ای در این زمینه کار می‌کنم و تکنیک می‌دانم اما مطمئنا اگر
حتی کارم را به لهستان ببرم، ممکن است از کار من لذت ببرند اما اگر قرار باشد
تکنیکال به آن نگاه شود، پنجاه‌درصد هم در این زمینه حرفی برای گفتن ندارم. در
سراسر جهان از سال‌های‌سال قبل، روی فیزیکال‌تئاتر کار شده است و هر زمان بخواهند می‌توانند
به کشورهای دیگر بروند و با تکنیک‌های جدید آشنا شوند. درنتیجه دائم تمرین می‌کنند
و به‌روز می‌شوند. </span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>مهم‌ترین مواجهه ما با تئاتر کشورهای دیگر،
جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است. چقدر لزوم پرداختن به گونه‌هایی از تئاتر که در
ایران کمتر به آن‌ها پرداخته شده است همچون تئاتر فیزیکال با حضور هنرمندان مطرح،
در این جشنواره دیده شده است؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>دقیقا، فقط در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر می‌تواند این
اتفاق بیفتد که در سال‌های اخیر به این بحث پرداخته شده است اما امکانات مورد نیاز
برای پیشرفت تئاتر فیزیکال ایران، در اختیار این افراد قرار نمی‌گیرد. به‌عنوان‌مثال
هنرمندان در دوره‌ای کوتاه حدود پنج روز یا یک هفته در ایران به‌سر می‌برند که بخش
اعظمی از این زمان، به دیدن جاذبه‌های گردشگری ایران در شهرهای مختلف می‌گذرد.
نهایتا دو یا سه جلسه ورک‌شاپ برگزار می‌کنند. در این مدت یک دانشجویی که اصلا از
این تئاتر آشنایی ندارد، چه میزان می‌تواند بیاموزد؟ شاید حتی تیترها را هم اشتباه
یاد بگیرد. برای این‌که حضور هنرمندان برای تئاتر ایران سودمند باشد، باید برای
اساتید این حوزه امکان حضور دو یا سه‌ماهه در ایران را فراهم کنند تا بتوانیم
حداقل بیست جلسه کلاس داشته باشیم.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>باتوجه به این شرایط، پروسه ساخت بازیگر برای
شما چه دشواری‌هایی به‌همراه دارد؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>بیشتر بازیگران قدیمی‌تر، پنج یا شش ترم با من گذرانده‌اند
وقتی حس کنم هنرجو، پیشرفت خوبی داشته است و می‌توان با بیشتر کار کردن، از او
بازیگر مناسبی ساخت، دو الی سه ماه برایش دوره آموزشی می‌گذارم که پنج یا شش روز
در هفته تمرین کند. سپس تمرین‌های نمایش را آغاز می‌کنیم.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>به این اشاره کردید که آگاهی از بدن برای
بازیگران تئاتر فیزیکال حیاتی است. آیا برای بازیگران دیگر هم این علم ضروری است؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>وقتی بازیگر ما نمی‌داند حسی که می‌خواهد القا کند، باید از
بدن آغاز شود تا به حرف تبدیل شود، باورپذیری برای مخاطب کم می‌شود. این بازیگر
تنها منتظر است که دیالوگ بازیگر مقابلش تمام شود تا میمیک عجیبی به‌صورت خود بدهد
و ری‌اکشن نشان دهد! بازیگر حرفه‌ای باید لااقل اساس تئاتر حرکت را بداند تا از
بدن به صدا برسد اما اغلب بازیگران ما، این مسیر را برعکس طی می‌کنند و باید به
حال این بازیگر، تأسف خورد. واقعا کم تئاتر می‌بینم چون وقتی می‌بینم بازیگری که
روی صحنه است، حتی نمی‌داند باید از دستش چه استفاده‌ای کند، خجالت می‌کشم و از
دیدن این نوع نمایش‌ها، عصبانی می‌شوم. تنها به صورت خود میمیک می‌دهند و حرف می‌زنند.
تماشاگر ما هم چون فقط این‌ نوع بازی‌ها را دیده است، قبول می‌کند. خود من تلاش
کردم با دو بازیگر مطرح، کار کنم اما واقعا برای آن‌ها دشوار بود که به بدن خود
فکر کنند. این مسئله سبب شد از همکاری با آن‌ها پشیمان شوم. البته ما بازیگرانی
همچون بابک حمیدیان، محسن تنابنده و…. را داریم که مطمئنا از تئاتر فیزیکال دور
شده‌اند و بسیاری از اصول این تئاتر را فراموش کرده‌اند اما به‌خاطر تجربه‌ای که
در این حوزه داشتند، بهتر می‌دانند با بدن خود چه‌کار کنند. همچنن در میان
کارگردان‌ها، حمید پورآذری به ایده‌آل نزدیک‌تر است. می‌بینم که چه میزان برای
آماده‌سازی نمایش، زحمت می‌کشد. وقتی کارگاهی نمایشی را آماده می‌کنید، ذهن شما هم
به‌همراه بازیگر رشد می‌کند. </span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>برای این‌که مخاطب تفاوت میان این دو جنس
بازیگر را بداند، باید چه کرد؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>باید گونه‌های دیگر تئاتر را ببیند و شیوه‌های متفاوت دیدن
را تجربه کند. باید با دیدن نمایش‌های متفاوت، مخاطب از لحاظ ذهنی، تصویری و
احساسی ارضا شود تا وقتی بار دیگر بازی‌های نادرست را دید، تحت‌تاثیر قرار نگیرد.</span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>شما سال‌ها است در حوزه فیزیکال‌تئاتر کار می‌کنید.
آیا مخاطب ایرانی با این جنس تئاتر ارتباط برقرار می‌کند؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>درصد بسیار کمی مخاطب داشته‌ایم که از دیدن نمایش‌های من
خوششان نیامده باشد و با ناراحتی و نارضایتی سالن را ترک کرده باشند. در سال‌هایی
که کار کرده‌ام، چهار یا پنج مخاطب دیده‌ام که کار را دوست نداشته‌اند اما از بقیه
مخاطبان بازخورد مثبت داشته‌ام. البته من واقعا برای آماده‌سازی نمایش‌ها، وقت می‌گذارم.
حدود یک سال برای هر کار تمرین می‌کنیم. برای من این مهم است که تماشاگر بتواند
میان اجرا و زندگی شخصی خود ارتباط برقرار کند.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>البته گروه‌هایی که یک سال برای آماده‌سازی نمایش
تمرین می‌کنند، رو به انقراض هستند!</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>بله. برای این‌که نه بازیگر دوست دارد زیاد به بدن خود فشار
بیاورد و نه کارگردان دوست دارد به مغز خود فشار بیاورد. از سویی دیگر می‌دانند
رقابتی وجود ندارد و قرار نیست تماشاگر آن‌ها را با آثار دیگر مقایسه کند. تمام تئاترها
شبیه هم شده‌اند. البته دانشجویان واقعا در زمینه تولید آثار متفاوت فعال هستند و
برای این‌منظور زحمت می‌کشند چون روند رسیدن به اجرا که جذاب‌ترین بخش است، برای
آن‌ها اهمیت دارد و دوست دارند پژوهش کنند و تجربه کسب کنند. </span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>تئاتر فیزیکال کلام‌محور نیست و زبان بدن توسط
تمام مردم با هر زبانی فهم می‌شود. نمایش‌های شما در سایر کشورها چه میزان با
استقبال مواجه شده است؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>بارها آثارم را به خارج از ایران برده‌ام. در کشورهای دیگر
اصلا نیازی نیست درباره کار خود توضیح دهید! ملیت و زبان اهمیتی ندارد و مفاهیم به‌راحتی
منتقل می‌شوند. واقعا تماشاگران آثار را دوست دارند و تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
تماشاگری داشتم که در زمان اجرای «اتللو» به پهنای صورت گریه می‌کرد و تحت‌تاثیر
قرار می‌گرفت چون یاد زندگی خودش افتاده است.</span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>معمولا مسئولان سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی
چندان روی خوشی به تئاترهای متفاوت نشان نمی‌دهند و بسیاری از سالن‌ها از گروه‌هایی
که نمی‌توانند به کف‌فروش دست پیدا کنند، می‌خواهند که سالن را تخلیه کنند که می‌توان
به نمایش «فروغ ساراپینا» اثر محسن حسینی اشاره کرد. آیا این نوع برخورد با فیزیکال‌تئاتر
که مخاطبان خاص خود را دارد، به بحث افزایش گونه‌های تئاتر روی صحنه، آسیب نمی‌زند؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>تئاترمان را به گونه‌ای بار آورده‌ایم که به‌شدت تجاری شده
است و همه‌چیز براساس پول سنجیده می‌شود. نمایش زمانی خوب است که کمدی باشد،
بازیگر چهره داشته باشد و بتواند مردم را بخنداند تا خرج کنند و پول دست سالن
بیاید. بخش هنری تئاتر را از دست داده‌ایم. دهه‌های ۷۰ و ۸۰؛ یعنی دوره حسین پاکدل
یا مجید شریف‌خدایی و حتی حسین حیدری، دوره‌هایی بودند که واقعا تئاتر با دید هنری
سنجیده می‌شد اما الان هر کاری که خلاقیت داشته باشد یا کمدی نباشد، آن‌قدر دیده نمی‌شود
و سالن‌های ما به آن‌ها بها نمی‌دهند. برخی کارگردان‌های تئاتر، این هنر را به سمت
گیشه‌محوری کشانده‌اند. هر تئاتری که مخاطب را مجبور کند فکر کند و متفاوت باشد،
برای سالن مورد قبول واقع نمی‌شود.</span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>موسیقی یکی از ارکان بسیار مهم تئاتر و خصوصا
تئاتر فیزیکال است. رویکرد شما به چه صورت است آیا براساس موسیقی، حرکات را می‌سازید
یا حرکات هستند که موسیقی مورد نیاز خود را می‌سازند؟</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>هر دو مورد می‌تواند انجام می‌شود. اپرای معروفی اثر
استراوینسکی است که تمام کوریوگرافرها آن را اجرا کرده‌اند. در این گونه موارد،
باید دید موسیقی چه تصویری می‌دهد و براساس آن، حرکت را طراحی کرد. در این رویکرد،
بدن نمایشگر در خدمت موسیقی است و همه‌چیز از درون آن بیرون می‌آید. همچنین می‌توان
پس از به انجام رسیدن کوریوگرافی، یک موزیسین سر تمرین‌ها بیاید و زندگی حرکاتی که
می‌بیند را دربیاورد و موزیسین باید موسیقی‌ای که حرکات به او می‌دهند را پیدا کند
و بسازد. در این صورت موسیقی در اختیار کوریوگرافی قرار می‌گیرد. در ایران می‌توان
از هر دو رویکرد استفاده کرد اما چون خود من بسیار به حرکت می‌پردازم، هیچ‌گاه آن
قدر وقت ندارم که کاری کنم هر دو در خدمت یکدیگر باشند؛ یعنی در صحنه‌هایی موسیقی
در اختیار حرکت باشد و در صحنه‌های دیگری، شرایط کاملا برعکس اتفاق بیفتد یا هر دو
در خدمت یکدیگر باشند. من معمولا بخش حرکت را آماده می‌کنم و سپس یک موزیسین براساس
آن حرکت‌ها و ایده‌هایی که در اختیارش قرار می‌دهم، موسیقی را بسازد. </span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold; font-style: italic;”><span style=”text-decoration: underline;” lang=”FA”>زوم:</span></span></p>

<p dir=”RTL”><span style=”font-weight: bold;” lang=”FA”>کج‌فهمی‌ها درباره تئاتر فیزیکال</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>در ایران عمر تئاتر فیزیکال چندان کم نیست، از سال۷۵ تئاتر
فیزیکال در ایران کار می‌شود اما هنوز آگاهی کافی درباره این گونه تئاتر وجود
ندارد. یکی از نکات این است که به‌لحاظ دیداری دنس‌تئاتر را تجربه نکرده‌اند و از
آن، آگاه نیستند، به همین دلیل فکر می‌کنند این هنر یعنی همان رقص‌های خودمان یا
جز، سالسا و… درحالی‌که دنس‌تئاتر واقعا هر آن‌چه زندگی بدن است را نشان می‌دهد.
درواقع درونیات ما به حرکت درمی‌آید و با ریتم، غیرروزانه دیده می‌شود. درواقع ما
در دنس‌تئاتر سمت مخالف رقص با مفهومی که در ذهن‌ها هست را به مخاطب ارائه می‌دهیم.
ابزاری که داریم برای این است که زنده‌تر و متفاوت‌تر از رقص و یا زندگی روزمره
عمل کنیم. تمام تکنیک‌‌ها در جهت زندگی بدن و خلاقیت برای این زندگی پیش می‌رود.
برای ما این مهم است که چه حسی بیشتر سبب می‌شود بدن ما زندگی‌ای را از خود بروز
دهد. اصلا به این‌که چه حرکتی انجام دهیم که زیباتر باشد، فکر نمی‌کنیم.</span></p>

<p dir=”RTL”><span lang=”FA”>زمانی‌که با گروه «نرگس سیاه» نمایش «سیاها» را اجرا کردیم،
بسیاری به ما ایراد گرفتند و حتی آن را جادوگری دانستند اما همان دوستان، بعد از
دو یا سه سال، تئاتر فیزیکال کار می‌کنند! <br></span></p><p dir=”RTL”><br></p><p dir=”RTL”><span lang=”FA”>مینا صفار</span><br><span lang=”FA”></span><span dir=”LTR”></span></p>