ژانر
پلیسی یکی از گونه‌های جذاب سینما و تلویزیون است و در سراسر دنیا طرفداران بسیاری
دارد. با این‌که این ژانر درسینمای ما همواره با کاستی‌های بسیاری همراه بوده و
کمتر فیلمسازی به سراغ آن رفته است؛ اما رسانه ملی طی این سال‌ها تلاش
کرده با تولید مجموعه‌های جنایی، پلیسی در این عرصه فعال باشد؛ تا به این ترتیب
زحمات پلیس ارج نهاده شود و مخاطبان نیز ضمن مطلع شدن از روال کار آن‌ها، نسبت به
اتفاقات پیرامون خود آگاه شوند. رسانه
ملی، هرسال برای پاس داشتن هفته نیروی انتظامی به تولید و پخش سریال‌های پلیسی می‌پردازد
و در این زمینه سابقه‌ای چندین ساله دارد. اگر کمی به عقب بازگردیم، درخواهیم یافت که طی این سال‌ها
مجموعه‌های بسیاری تولید شده که برخی از آن‌ها کیفیت بالایی داشته‌اند و برخی دیگر
به خاطر ضعف‌های عدیده به فراموشی سپرده شده‌اند. در همین راستا «صبا» گزارشی از
سریال‌های تلویزیونی در ژانر پلیسی ارائه کرده است که در ادامه می‌خوانید.

سریال‌های پلیسی موفق تلویزیون طی این سال‌ها کدام‌ها بوده‌اند؟

با نگاهی به آثار تولید شده در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰
می‌توان این دهه را دهه آزمون و خطا نامید؛ زیرا معدود آثار تولید شده نیز از
کیفیت بالایی بر خوردار نبودند، اما با این حال در آن سال‌ها طرفداران بسیاری
داشتند. «هشدارهای پلیس» و «آیینه عبرت» ساخته محسن شاه محمدی دو نمونه از این
آثار هستند.

«آینه عبرت» سریالی ماندگار در اذهان

شاه محمدی در سال ۶۷ با ساخت سریال «هشدارهای
پلیس» نام خودش را به‌عنوان اولین کارگردان پلیسی‌ساز در ایران بعد از انقلاب ثبت
کرد و تا سال‌ها نیز در زمینه ساخت آثار پلیسی به فعالیت پرداخت. هشدارهای پلیس، همچنین
اولین سریالی بود که با مشارکت نیروی انتظامی ساخته شد. «آیینه
عبرت» برخلاف سریال‌های قبلی که در ژانر پلیسی ساخته شده بودند، داستان
ماجراجویانه‌ای نداشت، اما به‌شدت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.

«آینه عبرت» مجموعه‌ای تلویزیونی است که از شبکه ۱ سیما پخش شد.
این مجموعه، در دو سری ساخته شد: سری اول آن را (۱۳۶۸–۱۳۶۷) در
۵ قسمت، علی نقی‌لو و سری دوم آن را (۱۳۷۰–۱۳۶۸) محسن شاه‌محمدی کارگردانی کردند. این سریال همچنین از شبکه آی‌فیلم بازپخش شده است. مضمون
این سریال اجتماعی است و به مشکل مواد مخدر می‌پردازد. تولید و پخش این کار طی چهار سال متوالی بین
سال ۶۷ تا ۷۰ و در پنجاه قسمت انجام شد. یکی از مشهورترین
عنوان‌های آن برگ‌ریزان بود که خود در ۱۸
قسمت مجزا تهیه شد و شخصیت‌های معروف آن علی و آتقی بودند که این نقش‌ها را به‌ترتیب
محمود دینی و جواد گلپایگانی ایفا کردند.

دهه ۷۰ و بلوغ ژانر پلیسی در تلویزیون

«مزد ترس» و «کارآگاه
علوی»

در دهه ۷۰ اما سریال‌های با کیفیت‌تری در ژانر
پلیسی ساخته شد. «مزد ترس» ساخته حمید تمجیدی و «کارآگاه علوی» ساخته حسن هدایت دو
نمونه موفقی هستند که به ترتیب در سال‌های ۷۱ و ۷۵
ساخته شده‌اند.

«مزد ترس» داستان زندگی سروان ناصر محمدی یکی از کارآگاهان
اداره اگاهی است که طی یک ماموریت مسئول پیگیری قتل یک نوازنده است که جسدش را در
محل تخلیه زباله یافته‌اند. این سریال در زمان پخش مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.

«کارآگاه علوی» در
دو سری ساخته و پخش شد. در مجموعه «کاراگاه علوی »۱، علوی، مامور اداره
تامینات است که در بین سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۴ مشغول فعالیت در تهران است. در کارآگاه
علوی ۲ او پس از تبعید، دوباره به کار فراخوانده می‌شود و در
بازگشت، تصمیم می‌گیرد با پیگیری پرونده‌های مفاسد عوامل رژیم شاه، پرده از این فساد بردارد. ایفاگر نقش کارآگاه
علوی، احمد نجفی بود. نویسنده و
کارگردان هر دو مجموعه نیز حسن هدایت بوده‌است.

«سرنخ» در رقابت با سریال‌های خارجی

در همان سال‌ها بود که کیومرث پوراحمد «سر نخ» را ساخت و
مخاطبان زیادی را پای تلویزیون نشاند. آن هم در حالی که سریال‌های پلیسی خارجی جای
خود را در دل تماشاگران تلویزیون باز کرده بودند.

«سرنخ » در هر قسمت، ماجراهای پلیسی یک پلیس اصفهانی به نام
اوصیا (با بازی جهانبخش سلطانی) را روایت می‌کرد. پلیسی که به همراه دستیارش (با
بازی بهزاد خداویسی) اتفاق‌های جالبی را هم رقم می‌زدند. ساختار معماگونه و گره‌هایی
که بیننده در هر قسمت با آن مواجه می‌شد «سرنخ» را میان مخاطبان محبوب ساخت. ازجمله بازیگرانی که در این سریال به ایفای نقش پرداختند می‌توان
به پروین‌دخت یزدانیان، لیلی رشیدی، ایرج نوذری، مجید مشیری، رضا کیانیان، افسانه
بایگان
و محمدرضا
فروتن
اشاره کرد.

«خواب و بیدار» و کاراکتر ناتاشا واصغر کپک

«خواب و بیدار» ساخته مهدی فخیم زاده یکی دیگر از
آثار موفق تلویزیون است که در اوایل دهه ۸۰ ساخته شد. این سریال پرکنش و باورپذیر
توانست در لیست آثار ماندگار تلویزیون قرار گیرد.

مهدی فخیم‌زاده که سریال چند مجموعه تاریخی را
مقابل دوربین برده بود، در سال ۸۰ تصمیم به ساخت مجموعه‌ای پلیسی برای تلویزیون
گرفت. سریالی که هم رمزآلود بود، هم حضور نیروهای پلیس و تقابلشان با خلاف کاران را
پررنگ نشان داده بود و از صحنه‌های اکشن هم بی‌بهره نبود. یکی دیگر از عوامل مورد
توجه قرار گرفتن این سریال، حضور زنان در نقش‌های مختلف بود. توران که به ناتاشا
شهرت دارد و یک خلافکار حرفه‌ای است، پس از سال‌ها به ایران بازمی‌گردد. او با عبداله
پلنگ که یک خلافکار سابقه‌دار بوده و سال‌هاست که خلاف را کنار گذاشته است، شروع
به سرقت مسلحانه می‌کند، پس از مدتی پسر عبداله دستگیر شده و در یک سرقت مسلحانه،
داماد او توسط پلیس زخمی می‌شود و ناتاشا نیز عبداله را به کشتن داماد زخمی‌اش وادار
می‌کند، پس از قتل او توسط عبداله، خود او نیز در چاه خانه پدرخوانده ناتاشا به
طرز مهیبی کشته می‌شود، پس از قتل عبداله پلنگ توسط ناتاشا، خود او نیز تحت تعقیب
قرار می‌گیرد و در انتها کشته می‌شود.

دهه ۸۰ و حضور دوباره شاه محمدی

«کلانتر» و «حس سوم»

با اینکه در دهه ۸۰ چند اثر پلیسی ساخته
شد اما برخی از آن‌ها از کیفیت قابل قبولی برخوردار بودند؛ مجموعه‌هایی چون «کلانتر»ساخته
محسن شاه محمدی و «حس سوم» ساخته مهدی فخیم زاده، برخی از آثار دیگری هستند که در
این دهه تولید شده اند.

در مجموعه «کلانتر» ایرج نوذری در قامت یک افسر کارکشته پلیس ظاهر شد و ماجراهای
پلیسی این سریال را به همراه بازیگران دیگری چون بابک نوری، آناهیتا همتی، کیوان
محمود نژاد، پویا امینی و… رقم زد. «کلانتر» در بخش اول موفقیت نسبتا خوبی به‌دست
آورد و به‌لحاظ ساختار هم از از دو بخش دیگر قوی‌تر بود. اما در بخش دوم و البته
بیشتر از همه سوم هم از لحاظ فیلمنامه و هم ساختار و حتی انتخاب بازیگران افت پیدا
کرد و طبیعی بود که دیگر مخاطب بخش اول را هم نداشته باشد.

«حس سوم» روایت قصه فانتزی یک زن با حس بویایی خاص (با بازی
نسرین مقانلو) بود که شاید برای مخاطب عادی تلویزیون جذاب بود، اما روایت این اثر
هیچ وقت نتوانست طرفداران جدی ژانر پلیسی را راضی نگه دارد. فخیم‌زاده در سال‌های
بعد نیز چند اثر در ژانر پلیسی ساخت، «بی‌صدا فریادکن» و «ساختمان ۸۵» از جمله این
آثار بودند که به جرات می‌توان گفت هیچ‌کدام نتوانستند موفقیت اولین کار این
کارگردان در این زمینه را تکرار کنند.

«هوش سیاه» اثری موفق در دهه ۸۰

اما موفق‌ترین و به‌روزترین مجموعه تلویزیونی که در دهه ۸۰
تولید شده «هوش سیاه» نام دارد که مسعود آب پرور کارگردانش بوده و در آن به جرایم
رایانه‌ای پرداخته است که تا به حال کسی سراغ آن نرفته بود و در آن سال با هر چه
بیشتر پررنگ شدن نقش فضای مجازی در زندگی روزمره افراد مورد توجه قرار گرفته بود.
نقش اصلی پلیس این سریال به حسین یاری سپرده شده بود و کیکاووس یاکیده نیز نقش
خلافکار قصه را داشت. سری بعد «هوش سیاه» هم ساخته شد و سال ۹۲ با همان مضمون روی
آنتن رفت.

دهه ۹۰ عرصه رقابت دو نسل

«سقوط آزاد»

دهه اخیر را می‌توان سال‌های پرکاری تلویزیون در عرصه تولید
آثار پلیسی دانست. در سال ۹۰ علیرضا امینی مجموعه تلویزیونی «سقوط
آزاد» را ساخت. اثری که از وجود بازیگرانی چون حامد بهداد و پوریا پورسرخ بهره
گرفته بود، اما با این حال مورد استقبال مخاطبان قرار نگرفت چون قصه منسجمی نداشت.

در سال ۱۳۹۱ سیروس مقدم مجموعه
پلیسی «دیوار» را ساخت و پس از آن آثاری چون «ماتادور» ساخته فرهاد نجفی، «آسمان
من» ساخته محمدرضا آهنج، «فوق سری» ساخته مهدی فخیم زاده، «آمین» ساخته منوچهر
هادی و بهرنگ توفیقی، «گشت ویژه» ساخته مهدی رحمانی، تولید شد.

«میکائیل»

اما در میان آثار
پلیسی تولید شده، مجموعه تلویزیونی «میکائیل» ساخته سیروس مقدم از بقیه باورپذیرتر
است و بدون شعار‌زدگی به نیروی انتظامی و خصوصیات این نیروی زحمت‌کش پرداخته است.

میکائیل (کامبیز
دیرباز)، پلیسی است که به لحاظ تفکر و نگاه، تفاوت‌هایی با سایر پلیس‌ها دارد که
تاکنون دیده‌ایم. او معتقد است هر کجا که حقی ناحق می‌شود باید از مظلوم دفاع کند،
هرچند که او در حال انجام ماموریت نباشد. دیدگاه میکائیل این است که هر قانون و
تبصره‌ای که وجود دارد، عمومی است. او معتقد است در منطقه‌ای که درصد خشونت بالاست
و اشرار حضور دارند پلیس ما باید با ماهیتی وارد عمل شود که بتواند اشرار را بر سر
جایشان بنشاند. میکائیل یک پلیس شجاع و با اراده و عاشق است. این مجموعه
تلویزیونی توانست تندیس برتر و دیپلم افتخار بهترین فیلم جشنواره فیلم و سریال‌های
پلیسی مسکو را از آنِ خود کند.

ژانر پلیسی در روزهای اخیر…

«نوار زرد»

مجموعه تلویزیونی «نوار زرد» ساخته
پوریا آدربایجانی نیز آخرین اثر تلویزیونی است که در ۲۵ قسمت تولید شده و
درباره پلیس نیروی انتظامی است. این سریال را محمدرضا شفیعی تهیه کرده و امیر
آقایی، سیروس گرجستانی، کمند امیر سلیمانی و… در آن ایفای نقش می‌کنند. اثری که
به جای کلمه پلیسی بهتر است ژانر معمایی کارآگاهی را به آن نسبت داد.

حال باید دید تلویزیون چه آثاری را برای آینده تولید می‌کند و
در این راستا چقدر به ژانر پلیسی،جنایی توجه خواهد کرد. ژانری که همیشه طرفداران
خود را داشته و مخاطب از این آثار استقبال کرده است.

وحید خانه‌ساز